ประวัติของขวาน

ขวานที่เก่าแก่ที่สุด

ยุคหินเป็นช่วงเวลาสำคัญในประวัติศาสตร์มนุษย์ที่เริ่มต้นการผลิตเครื่องมือ ซึ่งชื่อของยุคนี้มาจากการที่เครื่องมือส่วนใหญ่ในยุคนี้ทำจากหิน ยุคหินแบ่งออกเป็นสองช่วงหลักๆ คือ:

ยุคหินตอนต้น: เป็นช่วงที่มนุษย์ดำรงชีวิตด้วยการล่าสัตว์และหาปลา เริ่มต้นเมื่อประมาณ 2.5 ล้านปีก่อน และสิ้นสุดลงเมื่อสิ้นสุดยุคน้ำแข็งครั้งสุดท้ายเมื่อประมาณ 10,000-11,000 ปีก่อน
ยุคหินตอนปลาย: เป็นช่วงที่การเกษตรเริ่มเข้ามาเป็นวิถีหลักในการดำรงชีวิต บางครั้งช่วงรอยต่อจากยุคหินสู่ยุคสำริดนี้ถูกเรียกว่า ยุคทองแดง (Copper Age)

ขวาน ถือเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่เก่าแก่ที่สุดที่มนุษย์เคยใช้ ขวานที่เก่าแก่ที่สุดคือ ขวานมือถือ (Hand Axe)

ขวานมือถือนั้นมีลักษณะคล้ายลูกแพร์ ทำจากหินที่ถูกตอกแต่งหยาบๆ ให้มีปลายแหลมและมีด้ามจับกว้าง ขวานมือถือนี้น่าจะถูกใช้ทำงานหลายอย่าง เช่น การชำแหละสัตว์หรือการขุดหัวพืชใต้ดิน

ต่อมา การออกแบบเครื่องมือได้รับการปรับปรุงให้ดีขึ้น รวมถึงมีการพัฒนาเป็นมีด เครื่องขูด และหัวลูกศร และเมื่อเวลาผ่านไป ขวานก็ได้รับการพัฒนาต่อ โดยเริ่มมีการเพิ่ม ด้ามไม้ ทำให้เกิดขวานหลายประเภท ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลักๆ คือ ขวานไม่มีรูสำหรับด้าม และ ขวานที่มีรูสำหรับด้าม

ขวานมือ ไม่มีด้ามและถูกใช้โดย โฮโม เออร์กาสเตอร์ ย้อนไปไกลถึง 1.6 ล้านปีก่อน โฮโม เออร์กาสเตอร์ เป็นชื่อที่ใช้เรียกซากฟอสซิลของมนุษย์ในสกุล Homo ที่อาศัยอยู่ในแอฟริกาตะวันออกและใต้ ระหว่าง 1.9 ถึง 1.4 ล้านปีก่อนชื่อสายพันธุ์ "เออร์กาสเตอร์" มาจากภาษากรีก แปลว่า "คนงาน" เนื่องจากการค้นพบเครื่องมือหลายอย่าง เช่น ขวานหินและเครื่องตัด ใกล้กับซากโครงกระดูกของกลุ่มนี้

ขวานไม่มีรูสำหรับด้าม (Non-shaft-hole axes)

ตามชื่อเลย ขวานประเภทนี้ไม่มีรูสำหรับใส่ด้าม และมักทำจากหินเหล็กไฟ (flint), หินกรีนสโตน (greenstone) หรือหินชนวน (slate) ขวานประเภทนี้มีหลายแบบ:

ขวานแกน (Core Axe): เป็นขวานหินเหล็กไฟที่ถูกตัดหยาบๆ ปลายด้านจับมักแหลมและส่วนกว้างสุดอยู่ใกล้กับคม ขวานแกนปรากฏขึ้นในยุคหินตอนต้น
ขวานเกล็ด (Flake Axe): ทำจากเกล็ดหินที่ตัดออกจากแกนหิน โดยขอบเกล็ดจะเป็นคมของขวาน จากการวิเคราะห์ร่องรอยการใช้งาน พบว่าขวานเกล็ดมักใช้ในการเตรียมหนังสัตว์มากกว่าการตัดไม้หรือทำงานอย่างอื่น
ขวาน Lihult (Lihult Axe): หรือในนอร์เวย์เรียกว่า Nøstvet Axe ทำจากหินกรีนสโตน คมของขวานถูกขัดให้เรียบ ส่วนปลายด้านจับมีรอยการถูกตอก ขวานนี้เป็นเอกลักษณ์ของภาคตะวันตกของสวีเดนและภาคใต้ของนอร์เวย์ โดยเฉพาะบริเวณ Oslofjord ในยุคหินตอนต้นช่วงหลัง
ขวานปลายบาง (Thin-butted Axe): มักทำจากหินเหล็กไฟ แต่บางครั้งก็ทำจากหินชนิดอื่น ขวานปลายบางถือว่าเป็นขวานสำหรับงานป่าไม้ มีต้นกำเนิดประมาณ 3700–3200 ปีก่อนคริสตกาล รุ่นเก่าจะมีความยาวและกว้างมากกว่า ส่วนปลายบางถูกออกแบบมาให้ใช้ในการโค่นต้นไม้
ขวานหินกลม (Round Stone Axe): ทำจากหินกรีนสโตน มีรูปร่างเป็นวงรีหรือกลม ขอบขวานถูกขัดให้เรียบ ขวานนี้พบในยุคหินตอนต้นและยุคหินตอนปลาย พบมากในภาคกลางและภาคเหนือของสวีเดน
ขวานคมเว้า (Hollow-edged Axe): มีคมใบเว้าเหมือนสิ่ว ขวานประเภทนี้มีหลายรูปแบบและพบในหลายยุคสมัย มักใช้สำหรับงานไม้ เช่นเดียวกับสิ่วหรือเครื่องมือเจาะ

ขวานมีรูสำหรับด้าม (Shaft-hole Axes)

ขวานประเภทนี้ทำจากหินชนิดต่างๆ ยกเว้นหินเหล็กไฟ ขวานเหล่านี้มักใช้เป็นอาวุธสถานะหรือวัตถุพิธีกรรม ตัวอย่างได้แก่:

ขวานหลายเหลี่ยม (Polygonal Axe): เป็นขวานที่มาจากยุคหินตอนปลาย (ประมาณ 3000–3400 ปีก่อนคริสตกาล) มักทำจากหินกรีนสโตนหรือหินพิเศษอื่นๆ ขวานนี้มีรูสำหรับใส่ด้าม และมักมีลักษณะเฉพาะ เช่น คมกว้าง ปลายจับโค้ง มีลำตัวที่มีมุม และร่องต่างๆ ขวานนี้เป็นการลอกแบบจากขวานทองแดงในยุโรปกลาง
ขวานต่อสู้สองคม (Double-headed Battle Axe): มีรูสำหรับใส่ด้าม มาจากช่วง 3400–2900 ปีก่อนคริสตกาล พบมากในเยอรมนีและเดนมาร์ก ขวานมีคมสองด้าน มักทำจากหินแข็ง เช่น พอร์ฟิรี (porphyry) และขัดอย่างประณีต
ขวานเรือ (Boat Axe): เป็นชื่อเก่าของขวานที่มีรูสำหรับด้ามในวัฒนธรรมการต่อสู้ของสวีเดนและนอร์เวย์ (Battle Axe Culture) บางครั้งขวานเหล่านี้อาจไม่ได้ใช้เป็นอาวุธจริงๆ แต่ใช้ในพิธีกรรมหรือเป็นสัญลักษณ์ของชนชั้นสูงในสังคม ขวานประเภทนี้พบในหลายพื้นที่ในยุโรปตอนเหนือ แต่รายละเอียดของขวานจะแตกต่างกันไปตามพื้นที่วัฒนธรรม

วัฒนธรรมขวานต่อสู้ (Battle Axe Culture)
วัฒนธรรมขวานต่อสู้ (ประมาณ 3200–1800 ปีก่อนคริสตกาล) หรือที่ในวรรณกรรมเก่าเรียกว่าวัฒนธรรมขวานเรือ (Boat Axe Culture) เป็นวัฒนธรรมทางโบราณคดีที่ค่อนข้างมีความคล้ายคลึงกัน พบในพื้นที่ตอนใต้ของสวีเดน-นอร์เวย์ ตั้งแต่เกาะบอร์นโฮล์มและสโกนีในภาคใต้ จนถึงอุปแลนด์ในภาคเหนือ และตามแนวชายฝั่งนอร์เวย์ไปจนถึงภาคกลางของนอร์เวย์

วัฒนธรรมนี้เป็นหนึ่งในรูปแบบท้องถิ่นของวัฒนธรรม Corded Ware ที่พบในยุโรปตะวันออกเฉียงเหนือในช่วงศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสตกาล ขวานต่อสู้ที่เป็นเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมนี้และเครื่องปั้นดินเผาประเภทต่างๆ ถือเป็นวัตถุสำคัญที่แสดงถึงวัฒนธรรม นอกจากนี้ยังมีเครื่องมืออื่นๆ เช่น ขวานและสิ่วหินเหล็กไฟ ที่มีคมเว้า ซึ่งเป็นอีกลักษณะเฉพาะของวัฒนธรรมนี้

ขวานในยุคสำริด (Axes of the Bronze Age)
ในยุคสำริด (ประมาณ 2000 ปีก่อนคริสตกาล – 500 ปีหลังคริสตกาล สำหรับยุโรปเหนือ) ขวานหินเริ่มถูกแทนที่ด้วยขวานที่มีหัวทำจากทองแดงและสำริด ตอนแรกขวานเหล่านี้มักจะเป็นการลอกแบบจากขวานหิน แต่หัวขวานสำริดถูกหล่อในแม่พิมพ์ ทำให้สามารถทำซ้ำและผลิตจำนวนมากได้

หนึ่งในประเภทของขวานยุคสำริดคือ ขวานแบบซ็อกเก็ต (Socketed Axe) หรือ Celt ซึ่งมีหัวขวานทรงลิ่ม ไม่มีรูสำหรับด้าม แต่ด้ามจะถูกสอดเข้าที่ส่วนปลายของหัวขวานที่เป็นช่องกลวง ขวานประเภทนี้ใช้วัสดุน้อยมากในการทำให้เป็นขวานใช้งานได้ดี ขวานซ็อกเก็ตรุ่นเก่ามักจะยาว แต่ถูกแทนที่ด้วยขวานที่มีขนาดเล็กลง ซึ่งมีคมกว้างเพื่อชดเชยขนาดที่เล็กลง

ขวาน Palstave เป็นอีกประเภทหนึ่งของขวานสำริดที่พบในช่วงเวลาสั้นๆ ในยุคสำริดตอนต้น (ประมาณ 1500–1000 ปีก่อนคริสตกาล) ลักษณะเด่นของขวานประเภทนี้คือปลายด้านจับที่แคบ ซึ่งจะถูกใส่เข้ากับด้ามไม้ที่ถูกแยกออกและมัดด้วยหนัง คมขวานมักจะกว้าง และด้านข้างอาจมีการตกแต่งด้วยลวดลายเกลียวหรือเหลี่ยม ขวาน Palstave ถูกยึดติดกับด้ามไม้และมัดให้แน่นด้วยสายหนัง

ในสแกนดิเนเวีย ขวานที่ทำจากทองแดงและสำริดถูกพบในยุคสำริดตอนต้น (ประมาณ 2000 ปีก่อนคริสตกาล)

ยุคเหล็ก (Iron Age)
ในช่วงต้นของยุคเหล็ก (ประมาณ 500 ปีก่อนคริสตกาลในยุโรปเหนือ) ขวานประเภทเก่า เช่น ขวานแบบซ็อกเก็ต (Socketed Axe) ยังคงถูกสร้างขึ้น แต่เปลี่ยนวัสดุจากสำริดเป็นเหล็ก อย่างไรก็ตาม การนำเหล็กมาใช้ทำให้การออกแบบขวานเริ่มเปลี่ยนไป ขวานไม่มีรูสำหรับด้ามค่อยๆ หายไป และถูกแทนที่ด้วยขวานที่มีรูสำหรับใส่ด้าม ขนาดของหัวขวานก็ใหญ่ขึ้น คมขวานกว้างขึ้น ทำให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นสำหรับการใช้งานในหลากหลายรูปแบบ

ในสแกนดิเนเวีย มีการค้นพบ ขวานเหล็ก ที่มีอายุย้อนกลับไปถึงช่วงศตวรรษที่ 1 หลังคริสตกาล ซึ่งแสดงให้เห็นว่าการใช้เหล็กในการทำขวานเริ่มแพร่หลายตั้งแต่ช่วงต้นยุคเหล็ก ขวานเหล็กเหล่านี้ถือเป็นเครื่องมือสำคัญที่มีประสิทธิภาพในการทำงานต่างๆ มากขึ้น

ขวานในฐานะอาวุธ
ขวานเป็นหนึ่งในอาวุธระยะประชิดที่เก่าแก่ที่สุดของมนุษย์ เช่นเดียวกับกระบองและหอก ในยุคแรกๆ ขวานที่ถูกใช้เป็นอาวุธอาจเป็นขวานแบบเดียวกับที่ใช้เป็นเครื่องมือในชีวิตประจำวัน เพราะมันอยู่ใกล้มือ แต่เมื่อเวลาผ่านไป การพัฒนาขวานเพื่อใช้ในการต่อสู้เริ่มมีความชัดเจนมากขึ้น ขวานที่ถูกผลิตขึ้นเพื่อใช้เป็นอาวุธโดยเฉพาะเรียกว่า ขวานต่อสู้ (Battle Axe) ซึ่งมีการทำมาตั้งแต่ยุคหินและยุคสำริด

ขวานที่ถูกออกแบบมาเพื่อใช้เป็นอาวุธที่สามารถขว้างได้ เรียกว่า ขวานขว้าง (Throwing Axe) ขวานประเภทนี้มักมีด้ามสั้น และถูกใช้โดยชนเผ่า ทิวโทนิก ในยุคการอพยพใหญ่ (ประมาณ 400–500 ปีหลังคริสตกาล) รวมถึงชาวแฟรงค์ด้วย ขวานขว้างของชาวแฟรงค์มีหัวขวานที่หนาแต่คม และด้ามสั้น ขวานเหล่านี้ถูกขว้างในระยะประมาณ 10–12 ก้าวจากศัตรู

จากการขุดค้นหลุมศพในยุโรปกลางที่มีอายุช่วงปี 500–750 หลังคริสตกาล พบขวานชนิดหนึ่งที่มีชื่อว่า Franziska ซึ่งขวานนี้ถูกใช้ครั้งแรกโดยชาวแฟรงค์ ก่อนที่จะแพร่กระจายไปยังชาวทิวโทนิก, เบอร์กันดี, ลอมบาร์ด และในที่สุดก็ถึงชาวก็อธ

ขวาน Franziska มักถูกใช้เป็นอาวุธมือในระยะประชิด ซึ่งแนะนำให้จับอาวุธไว้ให้แน่นเสมอ เพราะไม่เป็นการฉลาดนักที่จะขว้างอาวุธที่มีค่าออกไปแล้วต้องยืนมือเปล่าโดยไม่มีอาวุธป้องกันตัว แม้มีการบันทึกว่าเคยเกิดขึ้นเมื่อชาวแฟรงค์บุกโจมตีศัตรูในอิตาลี

อย่างไรก็ตาม การล่าสัตว์ด้วยขวานมีเงื่อนไขที่แตกต่างออกไป การเข้าใกล้สัตว์ป่าในระยะประชิดนั้นยากกว่าการต่อสู้กับศัตรู การขว้างขวานจากระยะไกลด้วยความเงียบและแม่นยำทำให้การล่าสัตว์มีประสิทธิภาพมากขึ้น และหากขวานพลาดเป้า คุณยังมีโอกาสเก็บขวานกลับมาได้ โดยไม่ต้องกังวลว่าศัตรูจะโจมตี

ขวาน Franziska มีรูปร่างที่ไม่ธรรมดาและถูกออกแบบมาเพื่อเป็นอาวุธขว้างที่มีประสิทธิภาพ เมื่อขว้างอย่างถูกต้อง ขวานจะหมุนหลายรอบในอากาศก่อนที่คมขวานจะกระทบเป้าหมาย ขวานจะหมุนหนึ่งรอบในระยะ 4–5 เมตรจากเป้าหมาย หมุนสองรอบในระยะ 8–9 เมตร และสามรอบในระยะ 12–13 เมตร

ในสแกนดิเนเวีย ขวานต่อสู้ (Battle Axe) ได้รับความนิยมอย่างมากในช่วง ยุคไวกิ้ง (ประมาณปี 800–1100 AD) โดยขวานกลายเป็นอาวุธหลักที่ชาวไวกิ้งเลือกใช้ ในช่วงเวลานี้ ช่างตีเหล็กในแถบสแกนดิเนเวียได้พัฒนาขวานให้มีด้ามยาวขึ้นและใบขวานบางลง ทำให้หัวขวานเบาขึ้น เหมาะสำหรับการใช้ในการต่อสู้

ขวานประเภทนี้เป็นที่นิยมอย่างมากใน ยุทธการเฮสติ้งส์ (Battle of Hastings) เมื่อปี 1066 ซึ่งมีการบันทึกไว้ใน ผ้าปักบาเยอ (Bayeux Tapestry) ที่เป็นหลักฐานสำคัญทางประวัติศาสตร์

ในช่วง ยุคกลาง และ ยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา (ประมาณศตวรรษที่ 11–16) กองทัพยุโรปมักมีขวานต่อสู้สองประเภทหลักๆ คือ ขวานเล็กที่มีด้ามสั้น ซึ่งมักพกติดเข็มขัด และขวานใหญ่ที่มีด้ามยาว ขณะนั้นอัศวินที่ต่อสู้ด้วยการเดินเท้าก็มักใช้ขวานต่อสู้เช่นกัน นอกจากนี้ยังมีขวานที่ปลายด้ามเป็นหนามเหล็กและด้ามจับมีแผ่นเหล็กป้องกันมือ

ในช่วงศตวรรษที่ 15 อัศวินในเยอรมนีและฝรั่งเศสมักใช้ ขวานต่อสู้แบบพิเศษ ที่ออกแบบมาเพื่อบดขยี้ชุดเกราะของศัตรู ขวานประเภทนี้มีน้ำหนักมากกว่า ด้ามสั้น และคมขวานทื่อกว่าปกติ

ขวานขว้าง (Throwing Axe) ที่ทำจากเหล็กทั้งชิ้นก็ถูกใช้ในยุโรปกลางในช่วงปลายยุคกลาง ด้ามขวานมักยาวประมาณ 25–30 เซนติเมตรและมีปลายแหลม ส่วนปลายด้ามขวานก็มีหนามคม และคมขวานมีความยาวประมาณ 16 เซนติเมตร นอกจากนี้ยังมีรูปแบบขวานขว้างอื่นๆ อีกมากมาย

มีขวานต่อสู้อีกประเภทหนึ่งที่มีหัวขวานใหญ่และด้ามยาว เรียกว่า ขวานเครา (Bearded Axe) ซึ่งมีคมยาวและมีรูปทรงโค้งคล้ายดาบ คมส่วนล่างของขวานถูกยึดติดกับด้ามด้วยหมุด ด้ามขวานยาวประมาณ 1.4 เมตร บางรุ่นส่วนหน้าของใบขวานถูกออกแบบให้เป็นการ์ดป้องกันมือ ขวานเครามีหลายรูปแบบ บางรุ่นมีปลายแหลมหนึ่งหรือหลายจุด ขวานเครานี้บางครั้งถูกเรียกว่า ขวานครึ่งดวงจันทร์ (Half-moon) หรือเรียกอีกชื่อว่า บาร์ดิช (Bardiche) และ ฮัลเบิร์ด (Halberd) ขวานเครานี้เป็นที่นิยมในยุโรปตะวันตกและกลางในช่วงศตวรรษที่ 14 ก่อนจะแพร่หลายมากขึ้นในสวีเดนและยุโรปตะวันออก

ในยุโรป ความนิยมของขวานเริ่มลดลงเมื่อดาบได้รับการพัฒนา แต่ขวานยังคงเป็นอาวุธที่หาง่ายและราคาถูกสำหรับคนธรรมดา เช่น ชาวนาที่ต้องป้องกันตนเองในช่วงสงครามและการต่อสู้กับโจร

ขวานกว้างของเพชฌฆาต (Executioner’s Broad Axe)
ในยุโรป ขวานกว้างค่อยๆ เริ่มแทนที่ดาบในการประหารชีวิตด้วยการตัดศีรษะในช่วงปลายยุคกลาง

ในสวีเดน การประหารชีวิตด้วย ขวานกว้าง เป็นวิธีการที่ใช้ในศตวรรษที่ 18 และ 19 โดยการประหารชีวิตด้วยขวานครั้งสุดท้ายเกิดขึ้นกับ John Filip Nordlund ฆาตกรที่ถูกประหารโดยเพชฌฆาตแห่งชาติ Albert Gustaf Dahlman ที่เรือนจำประจำมณฑล Västerås เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 1900 หลังจากนั้น ขวานกว้างถูกยุติการใช้งาน และเปลี่ยนไปใช้ กิโยติน ในการประหารชีวิตแทนในสวีเดน อย่างไรก็ตาม กิโยตินถูกใช้เพียงครั้งเดียวในปี 1910 ซึ่งเป็นการประหารชีวิตครั้งสุดท้ายในสวีเดน

ขวานในฐานะสัญลักษณ์

นอกจากการใช้งานจริงแล้ว ขวานยังมีความหมายเชิงสัญลักษณ์มาตลอดประวัติศาสตร์ ตัวอย่างเช่น ขวานเรือ (Boat Axe) ที่ถูกกล่าวถึงในยุคหิน ขวานยังเป็นวัตถุศักดิ์สิทธิ์ในจีน จักรวรรดิอินคา และในกรีกและโรมโบราณด้วย

ที่ พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์สวีเดน ในสตอกโฮล์ม มีขวานสองคมที่ทำจากดินเหนียวเคลือบทอง ขวานดินเหนียวนี้ไม่สามารถใช้งานได้จริง แต่น่าจะเป็นวัตถุที่ใช้ในพิธีกรรม โดยขวานสองคมเป็นสัญลักษณ์ของวงจรชีวิต เช่นเดียวกับดวงจันทร์เสี้ยวที่ข้างขึ้นและข้างแรม ขวานสองคมนี้อาจเป็นสัญลักษณ์ของการเกิดและการตายในพิธีกรรมบางอย่าง

ใน วัฒนธรรมมิโนอัน ซึ่งรุ่งเรืองที่เมือง Knossos บนเกาะครีตของกรีกประมาณ 2500 ปีก่อนคริสตกาล Knossos เป็นศูนย์กลางอำนาจและการเมืองที่ใหญ่ที่สุดในภูมิภาคเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออกในขณะนั้น พระราชวังขนาดใหญ่ที่ชื่อว่า Labyrinth เป็นที่พำนักของราชวงศ์และศูนย์กลางของชีวิตทางการเมืองและเศรษฐกิจ ที่นี่มีพิธีทางศาสนาที่มีสีสันและเทศกาลศักดิ์สิทธิ์เกิดขึ้น

คำว่า Labyrinth มาจากคำว่า labrys ซึ่งเป็นคำโบราณของชาวครีตที่หมายถึงขวานสองคม ชื่อของพระราชวังจึงหมายถึง บ้านของขวานสองคม (House of the Double Axe) มีการค้นพบภาพแกะสลักของขวานสองคมบนหินใน Knossos ขวานสองคมมีบทบาทสำคัญในวัฒนธรรมมิโนอัน และถือเป็นสัญลักษณ์ของอำนาจ

จากการขุดค้นพระราชวัง Knossos พบภาพจิตรกรรมฝาผนังของผู้หญิงที่มีอาวุธครบมือและถือ ขวานสองคม ในแต่ละมือ พระราชวังที่ถูกเรียกว่า House of the Double Axe และภาพผู้หญิงที่ถือขวานสองคม เป็นเพียงสัญลักษณ์หนึ่งในหลายๆ อย่างที่พบในสังคมมิโนอัน ศาสนาและพิธีกรรมเป็นส่วนที่ผสานรวมกับวัฒนธรรมโดยทั่วไปของสังคมมิโนอันอย่างแนบแน่น

ขวานสองคม ที่มีหัววัว (boukranion) จาก กรีกไมซีนี เป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์สำคัญในวัฒนธรรมโบราณ ขวานสองคมนี้เป็นที่รู้จักในฐานะเครื่องหมายศักดิ์สิทธิ์และมีบทบาทสำคัญในพิธีกรรม

ใน จักรวรรดิโรมัน ข้าราชการที่เรียกว่า ลิคเตอร์ (Lictor) ซึ่งมีหน้าที่ดูแลและคุ้มครองผู้พิพากษา จะถือพวงไม้เรียกว่า ฟาสเชส (Fasces) ซึ่งเป็นพวงไม้ที่มัดรวมกันและมีขวานกว้างประดับติดอยู่ ฟาสเชสนี้เป็นสัญลักษณ์ของอำนาจในการลงโทษ โดยไม้พวงเป็นตัวแทนของอำนาจในการเฆี่ยนตี ส่วนขวานกว้างเป็นสัญลักษณ์ของอำนาจในการประหารชีวิต

ปัจจุบัน ฟาสเชส ยังปรากฏในสัญลักษณ์ของหน่วยงานตำรวจสวีเดนและนอร์เวย์ รวมถึงในตราแผ่นดินของฝรั่งเศส มุสโสลินีได้นำฟาสเชสมาใช้เป็นสัญลักษณ์ของขบวนการของเขา ซึ่งนำไปสู่การเกิดคำว่า ลัทธิฟาสซิสต์ (Fascism)

ในแถบ นอร์ดิก ขวานต่อสู้ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของอำนาจและสถานะในช่วง ยุคไวกิ้ง ขวานถูกตกแต่งอย่างประณีตและถือเป็นเครื่องหมายสถานะที่สำคัญ ใน นอร์เวย์ ขวานยังกลายเป็นสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์ของ นักบุญโอลาฟ อีกด้วย

ขวานยังถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ในทางการทหารอีกด้วย ผู้บังคับการเรือนจำทหาร ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบในการรักษาความสงบเรียบร้อยและการลงโทษ จะสวมขวานเชิงสัญลักษณ์บนเครื่องแบบของเขา ขณะที่ หน่วยทหารช่าง ซึ่งทำหน้าที่ในงานตัดไม้ในกองทัพ จะถือขวานขนาดใหญ่ในการสวนสนาม เพื่อแสดงถึงหน้าที่ของพวกเขา สิ่งนี้ยังคงสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน เช่น ใน กองทัพสวีเดน ซึ่งขวานยังคงปรากฏในตราสัญลักษณ์ของหน่วยทหารวิศวกรรม

ขวานในศาสนาและตำนาน
นอกจากจะมีความหมายในเชิงสัญลักษณ์ ขวานยังปรากฏเป็นส่วนประกอบสำคัญในศาสนาและตำนานต่างๆ อย่างมากมาย

พระพิฆเนศ เป็นหนึ่งในเทพเจ้าที่ได้รับการบูชามากที่สุดในศาสนาฮินดู พระองค์เป็นเทพแห่งปัญญาและผู้ช่วยเหลือในการขจัดอุปสรรค พระพิฆเนศมีหัวเป็นช้างและมีสี่กร มือหนึ่งถือ ขวาน ซึ่งใช้เพื่อตัดความผูกพันของผู้ศรัทธาจากโลกทางวัตถุ นอกจากนี้ พระพิฆเนศยังมีพุงใหญ่มากที่สามารถรองรับทั้งจักรวาลในนั้น

ตามตำนานเทพเจ้ากรีก เฮเฟสตุส (Hephaestus) เทพเจ้าแห่งช่างตีเหล็ก ได้ใช้ ขวานสองคม ฟันหัวของ ซุส บิดาแห่งเหล่าทวยเทพ และจากหัวที่ถูกผ่าของซุส อาธีนา (Athena) เทพีแห่งปัญญา ก็ได้กระโดดออกมาอย่างเต็มวัยและติดอาวุธพร้อม เหตุการณ์นี้ถูกบันทึกไว้ในถ้วยชาวเอเธนส์ที่มีอายุระหว่าง 560–550 ปีก่อนคริสตกาล

อาธีนา เป็นเทพีแห่งอารยธรรม (ชีวิตที่เป็นระเบียบเรียบร้อย) ปัญญา และงานฝีมือของสตรี เธอยังเป็นเทพีแห่งสงครามเชิงกลยุทธ์ การวางแผน และทักษะต่างๆ ในการต่อสู้ ในขณะที่พี่ชายของเธอ แอเรส (Ares) เป็นเทพเจ้าแห่งสงครามที่ดุร้ายและไร้การควบคุม

มหากาพย์โอดิสซีย์ (ซึ่งเชื่อกันว่าเขียนโดย โฮเมอร์ ในประมาณ 700 ปีก่อนคริสตกาล) เล่าเรื่องราวการเดินทางอันยาวนานของ โอดิสซีอุส ขณะที่โอดิสซีอุสไม่อยู่บ้าน ภรรยาของเขา เพเนโลพี ถูกเหล่าคู่ครองมากมายเข้ามาเกี้ยวพาราสี เพเนโลพีได้ตั้งการทดสอบหลายอย่างให้เหล่าคู่ครอง หนึ่งในนั้นคือการนำคันธนูของโอดิสซีอุสมาและบอกว่าเธอจะแต่งงานกับผู้ที่สามารถยิงลูกศรผ่านรูของขวาน 12 เล่มติดต่อกันได้ ทุกคนพยายาม แต่ไม่มีใครสามารถดึงสายธนูได้ด้วยซ้ำ จนกระทั่งโอดิสซีอุสที่ปลอมตัวเป็นขอทานขอลองบ้าง และเขายิงลูกศรผ่านขวานทั้ง 12 เล่มได้อย่างสมบูรณ์แบบ

ใน ตำนานจีน เล่าถึงการสร้างโลกโดยยักษ์ พานกู่ (Pangu) หลังจากพานกู่เกิดมา เขาได้หยิบขวานอันหนักยิ่งขึ้นมาและผ่าไข่ที่เขาเกิดมาออกเป็นสองส่วน ด้วยการฟันอันทรงพลัง ส่วนที่เบาของไข่ถูกส่งขึ้นไปกลายเป็นท้องฟ้า และส่วนที่หนักตกลงมาและกลายเป็นแผ่นดิน

ในพระคัมภีร์ไบเบิลก็มีการกล่าวถึงขวานใน หนังสือพงศ์กษัตริย์ฉบับที่สอง เมื่อศาสดาเอลีชาช่วยกอบกู้หัวขวานที่ตกลงไปในน้ำโดยทำให้เหล็กลอยขึ้นมาบนผิวน้ำอีกครั้ง เรื่องราวนี้อาจเป็นที่มาของสำนวนสวีเดนที่ว่า “โยนขวานลงทะเลสาบ” ซึ่งหมายถึงการยอมแพ้ต่อภารกิจที่ยากลำบาก

การทำขวานกลายเป็นอุตสาหกรรมในยุคป่าไม้

ก่อนยุคอุตสาหกรรม ขวานถูกผลิตขึ้นในโรงตีเหล็กขนาดเล็กหลายแห่ง การออกแบบและโครงสร้างของขวานถูกกำหนดโดยหน้าที่การใช้งานและความต้องการของผู้ใช้ รวมถึงฝีมือของช่างตีขวาน จนกระทั่งถึงกลางศตวรรษที่ 19 ขวานถูกใช้ในการทำงานเล็กๆ น้อยๆ โดยช่างฝีมือและชุมชนเกษตรกรรมที่พึ่งพาตนเอง

แต่เมื่อการทำป่าไม้ในยุคอุตสาหกรรมเริ่มก้าวหน้า ทำให้เกิดกลุ่มลูกค้าใหม่จำนวนมากสำหรับขวาน ได้แก่ บริษัททำป่าไม้และคนงานป่าไม้เฉพาะทาง ความต้องการขวานที่เพิ่มขึ้นทำให้การผลิตขวานเชิงพาณิชย์มีความน่าสนใจมากขึ้น และการผลิตก็เริ่มกระจุกตัวอยู่ในโรงงานผลิตขวาน

การผลิตในจำนวนมากและประสิทธิภาพในการผลิตทำให้ต้นทุนการผลิตลดลง ขวานกลายเป็นผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมที่ผลิตเป็นจำนวนมาก โดยใช้พลังงานมากเพื่อให้แน่ใจว่าขวานตรงตามมาตรฐานความต้องการของยุคนั้น ขวานแต่ละรุ่นควรมีหน้าตาเหมือนกันทุกเล่ม

เมื่อ เลื่อยยนต์ เริ่มปรากฏในทศวรรษที่ 1960 ขวานก็ถูกแทนที่ในงานป่าไม้ ส่งผลให้อุตสาหกรรมขวานต้องเผชิญกับแรงกดดันอย่างมาก ยอดขายขวานลดลงอย่างฮวบฮาบ และหลายโรงตีขวานต้องปิดกิจการ

สำหรับผู้ที่ยังคงดำเนินธุรกิจต่อไป ต้องทำการปรับเปลี่ยนการดำเนินงานอย่างรัดกุมเพื่อลดต้นทุนการผลิตและอยู่รอด ขวานถูกผลิตให้ได้เร็วที่สุดและราคาถูกที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ ซึ่งมักส่งผลกระทบต่อทั้ง ประสิทธิภาพ และ คุณภาพ ของขวาน

การผลิตขวานในปัจจุบัน
ในยุคนี้ อุตสาหกรรมป่าไม้ที่ประมวลผลไม้ซุงและเยื่อกระดาษนับล้านลูกบาศก์เมตรแทบไม่เคยใช้งานขวานเลย เลื่อยยนต์และเครื่องจักรเก็บเกี่ยวได้เข้ามาแทนที่อย่างสมบูรณ์ ขวานถูกใช้งานในภาคเกษตรกรรม ที่บ้าน และในกิจกรรมกลางแจ้งสำหรับงานเล็กๆ น้อยๆ เหมือนกับที่เคยใช้มาก่อนยุคการป่าไม้

หลังจากที่เลื่อยยนต์เข้ามาแทนที่ขวานในงานป่าไม้ โรงตีขวานหลายแห่งก็ต้องปิดตัวลง ตัวอย่างเช่น ในสหรัฐอเมริกาเคยมีผู้ผลิตขวานมากกว่า 600 แห่ง แต่ปัจจุบันเหลืออยู่เพียงไม่กี่แห่ง ส่วนในแคนาดา ซึ่งเคยมีโรงตีขวานจำนวนมาก ปัจจุบันกลับไม่มีโรงตีขวานหลงเหลือเลย

ในสวีเดน จากที่เคยมีผู้ผลิตขวานมากกว่า 20 แห่ง ในปี 2013 เหลือเพียง 3 แห่ง ได้แก่ Hultafors/Hults Bruk ใน Åby, S.A. Wetterlings ใน Storvik และ Gränsfors Bruk ใน Gränsfors ขณะที่ Fiskars ในฟินแลนด์ยังคงมีผลิตภัณฑ์ขวานอยู่ ส่วนในนอร์เวย์และเดนมาร์กไม่มีผู้ผลิตขวานรายใหญ่เหลืออยู่เลย

การผลิตขวานที่ Gränsfors Bruk ในปัจจุบันแตกต่างอย่างมากเมื่อเทียบกับเมื่อ 50 ปีก่อน การผลิตเน้นที่ ฝีมือช่าง ซึ่งให้เวลาในการทำงานอย่างพิถีพิถัน และระบบการผลิตเป็นชิ้นงานต่อชิ้นงานถูกยกเลิกไปแล้ว ปัจจัยสำคัญที่สุดคือ คุณภาพไม่ใช่ปริมาณ

ขอบคุณบทความดีๆจาก History of the axe